Η περιοχή μελέτης του έργου είναι η Οία στη Σαντορίνη και θέμα η μετατροπή και ανακαίνιση υπόσκαφης κατοικίας με αυλή σε premium ξενοδοχειακό κατάλυμα.
Σε αυτό το πλαίσιο, σε συνδυασμό με τη αλλαγή χρήσης σχεδόν ολόκληρου του κτιριακού αποθέματος της περιοχής σε τουριστικά ακίνητα προς εκμετάλλευση, τίθενται οι βασικοί τομείς που έπρεπε να επιλυθούν. Η λειτουργία μέσα σε ενα μικρής έκτασης οίκημα, η μέγιστη αξιοποίηση του φωτός και των οπτικών φυγών προς τη θάλασσα, η επιλογή υλικών που θα σέβονται στο μέγιστο δυνατό την ιστορικότητα και η λιτή εσωτερική διαμόρφωση και η εισαγωγή νέων παροχών με αναφορά στο σήμερα και στο μέλλον διαμόρφωσαν τον κύριο γνώμονα σχεδιασμού.
Η πρώτη διαπίστωση κατά την επίσκεψη στον οικισμό ήταν η παρουσία διπόλων: έντονες αντιθέσεις σχηματίζουν τη σαγηνευτική εικόνα. Ειδικότερα, μπορεί κάποιος να σκεφτεί την ανεμπόδιστη θέα και το έντονο αμφιθεατρικό υπόβαθρο με κλειστούς σπηλαιωδεις όγκους, σκαμμένους στο βράχο, που από το εσωτερικό τους σχεδόν δεν έχουν οπτική επαφή με αυτήν. Αυτοί οι όγκοι είναι σμιλεμένοι με το χέρι, αφήνωντας το ανθρώπινο αποτύπωμα οριακά πάνω στη γυαλάδα της θάλασσας και εξοπλίζονται με ξύλινη επίπλωση λεπτομερώς κατασκευασμένη που τοποθετούνται δίπλα στις χτιστές πλαστικά σχηματισμένες διαμορφώσεις. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αποτελεί ένα νησί - ενεργό ηφαίστειο το οποίο φιλοξενεί ζωή με χρήσεις τριτογενούς τομέα, και ότι η σημερινή του αξιοποίηση δεν έχει καμία αναφορά στο παρελθόν, ενώ προσφέρει στους χρήστες το ίδιο κτιριακό υπόβαθρο, τουλάχιστον σε τετραγωνικά μέτρα και εσωτερικό ύψος.
Πιο αναλυτικά, η Οία αποτελείται από ένα σύνολο μονοπατιών και υπόσκαφων κατοικιών με αυλή οι οποίες ξεπροβάλλουν από τον βράχο μόνο σε όψη αναδεικνύοντας την κοινή κυκλαδίτικη μορφή κτισμένου περιβάλλοντος: τυπικοί, κατοψικά κυβιστικοί όγκοι που τοποθετούνται κάθετα και οριζόντια στις υψομετρικές γραμμές. Η διαφορά της Οίας είναι ότι οι υψομετρικές γραμμές (κλίση του εδάφους) είναι πιο έντονες από άλλες περιοχές, προσδίδοντας της αξία στην έννοια του παραλόγου που διαθέτει η τελική της εικόνα.
Οι υπόσκαφες κατοικίες ήταν χώροι διαμονής ανθρώπων με χαμηλό εισόδημα. Περιορίζονταν στις βασικές παροχές, σε χώρους με τυπική κάτοψη: η όψη με την κεντρική θύρα και δύο ανοίγματα εκατέρωθεν ξεπροβάλλει από το λόφο, οδηγεί σε σάλα (συνήθως μέσα στο έδαφος, για αυτό το λόγο ονομάζονται υπόσκαφα) η οποία με την ίδιας διάταξης όψη οδηγούσε σε δεύτερο δωμάτιο. Το σύνολο της μονάδας συμπλήρωνε η αυλή, όπου ήταν η εστία και η στέρνα για τη συλλογή του βρόχινου νερού λόγω λειψυδρίας. Αυτός ο τύπος της κατοικίας σε τομή ήταν σπηλαιωδης (θολωτός), χωρισμένος σε βάση - κορμό - στέψη, σκαμμένος με το χέρι και διαμορφωμένος στο απολύτως απαραίτητο ύψος για κατοίκηση με τεχνικές αερισμού για τον περιορισμό της υγρασίας, με απουσία διακόσμου.
Πρέπει να επισημανθεί ότι η τυπολογία της περιοχής εστιάζει στη μικρή κλίμακα σχεδιασμού. Ο πολλαπλασιασμός αυτών των μονάδων, η έντονη κλίση του λόφου, το χαμηλό ατομικό εισόδημα και η τέφρα σα βασικό υλικό κατασκευής σε μίξη με άλλα υλικά προσέδωσαν στον οικισμό το χαρακτηριστικό εντελώς εργαστηριακό χωρίς τη δυνατότητα πλήθους δοκιμών αποτέλεσμα που εύκολα διακρίνει κάποιος στις τουριστικές φωτογραφίες.
Είναι απαραίτητο να τονιστεί ότι πρόκειται για προστατευόμενη από την κείμενη νομοθεσία περιοχή, αποτελώντας μία μορφή αστικής πυκνότητας με περιορισμένο κενό χώρο. Εκτείνεται σε έντονα αμφιθεατρικό φόντο, κτισμένο σχεδόν σε όλη την έκταση μεταξύ των ορίων του, σε συνεχή αντίθεση με το χαμηλό ποσοστό μόνιμων κατοίκων σε σχέση με τους εποχιακούς.
Χρειάζεται να υπογραμμιστεί ο στόχος της μελέτης που τέθηκε από την ομάδα. Με γνώμονα την παραπάνω ανάλυση, τέθηκε σαν πρόκληση η εξισορρόπηση των άκρων, όχι με την έννοια της απαλοιφής του κενού χώρου ενδιάμεσα τους αλλά με τη γεφύρωση του μέσω σταδίων που κινούν το ενδιαφέρον του ανθρώπου με στόχο τη δημιουργία ενός φόντου που θα μπορεί να παρέχει ερεθίσματα (και κατ’ επέκταση εμπειρίες διαφορετικές στον κάθε χρήστη ανάλογα με τα δικά του βιώματα) και όχι απλά μία τελική εικόνα άρτια για δημοσίευση στον προσωπικό λογαριασμό του κάθενος. Δε χρειάζεται μεγάλη παρατηρητικότητα για να παρατηρήσει κάποιος την εμμονή που υπάρχει από τα μέλη της παγκόσμιας κοινωνίας για την εικόνα: είναι συνυφασμένη με την αρχιτεκτονική, κρατώντας υβριστική στάση και δίνοντας σημασία μόνο στο τελικό αποτέλεσμα, οδηγώντας τη διαδικασία στη λήθη. Ας μιλήσουμε λοιπόν για τη διαδικασία:
Η σύνθεση απαρτίζεται θεωρητικά από τα παρακάτω μέρη:
● τις επιφάνειες που λούζονται σχεδόν κάθετα από το φως, έχουν τη χαρακτηριστική γυαλάδα, όπως τα λευκά δάπεδα στην Οία ή η θάλασσα που προβάλλεται σα σκηνή θεάτρου με σκάφη απέναντι από αυτή (η βάση στο τρίπτυχο βάση- κορμός - στέψη),
● τις έντονα γλυπτικές επιφάνειες που τέμνουν τις επιφάνειες με τη γυαλάδα και είναι αυτές που έχουν σκαφτεί και δομηθεί με το χέρι (ο κορμός και η στέψη).
Η ομάδα της Morphό κλήθηκε να ενώσει τα παραπάνω και να στρέψει το ενδιαφέρον του επισκέπτη και στον εσωτερικό χώρο, αναδεικνύοντας τις αντίστοιχες ποιότητες. Οι μέθοδοι που χρησιμοποίησε για την αφήγηση ήταν η δημιουργία ενδιάμεσων ορίων για μεγαλύτερο οπτικό ενδιαφέρον, ανάμεσα από τα οριακά (πχ τοίχοι) όρια (όπως τα ορίζει ο Δημήτρης Φατούρος στο βιβλίο του "Ένα συντακτικό της αρχιτεκτονικής σύνθεσης").
Η σταδιακή μετάβαση, με τη χρήση των ενδιάμεσων ορίων, από τον εξωτερικό χώρο με το έντονα “γαλάζιο” σκηνικό, το οποίο περιορίζεται σε απλό ζωγραφικό έργο πλαισιωμένο από τα τρία κουφώματα ανοιγμάτων, στον εσωτερικό γεφυρώνει την αντίθεση με τον κλειστό κτιριακό όγκο και η χρήση του φωτός σχεδόν κάθετα στο επίπεδο του εδάφους τονίζει τη λεπτομέρεια στο εργαστηριακό αποτέλεσμα του τοίχου - οροφή και το μετατρέπει σε έργο άξιο προσοχής.
Η χρήση ξύλινων κατασκευών σε κοινή τομή με χτιστούς γυαλιστερούς όγκους και η συνεχής τάση για περιορισμό του διακόσμου αποτελούν θετική απάντηση στη διατήρηση της παράδοσης. Τα δωμάτια διαμορφώνονται σε επίπεδα και τα κρεβάτια τοποθετούνται στο ανώτερο δίνοντας την έννοια του premium σε κάθε επισκέπτη που θα εχει για νυχτερινή προβολή το θόλο χωρισμένο σε δύο χρώματα και φωτισμένο ως έκθεμα, ενώ οι περιμετρικοί τοίχοι και οι οροφές των μπάνιων έχουν κατασκευαστεί από τσιμεντοκονία και κάθετα σε αυτά τοποθετούνται ξύλινα λειτουργικά στοιχεία.
Εξαρχής, βασικό μέσο για την ανάδειξη των στοιχείων που χαρακτηρίζουν την περιοχή ήταν η διαφορετική τους προβολή με τη χρήση φωτισμού όπως συμβαίνει και με τον εξωτερικό χώρο. Πιο συγκεκριμένα, ο δυτικός προσανατολισμός του οικισμού χαρίζει τις διαδεδομένες εικόνες του ηλιοβασιλέματος που τις ενισχύουν οι συνεχείς οπτικές φυγές από τις ιδιωτικές αυλές και τα δημόσια μονοπάτια που εναλλάσσονται με το σκηνικό κάθε εμπειρίας έμβιου όντος από το λευκό βαμμένο κονίαμα σε ένα ακίνητο ηφαιστειογενές σύμπλεγμα γης μέσα στο νερό με καθαρό ουρανό για άνω πλαίσιο του κάδρου που προσφέρεται για την οπτική και την κοινωνική (μην ξεχνάμε τα social media μας) τέρψη του κάθε επισκέπτη σε διαφορετικά χρώματα ανάλογα με την ώρα της ημέρας.
